Buruaz beste

Jende askok uste du jai giroko egun seinalatu hauen eraman ezinak depresioa duela bazkatzen eta suizidio-tasa nabarmen igotzen. Baina uste askok bezala, horrek asko du gezurretik ere: adituek eta inkestek diotenez Eguberri sasoian gertatzen da urte guztiko suizidio gutxien. Ondoren gertatzen omen dira; festa giroko euforiaren biharamunetan; bizitzak berriro gris iluna duenean kolore...

Nola ere den: suizidioa omen da gurean heriotza-kausa lehena, kausa naturalek eragindakoen ondoren. Errepidean hildakoen gainetik. Hala ere, hedabideek urtero zeroan jartzen duten kontabilitatean ez da suizidioa sartzen, nahiz Europa osoko bazterretan trafikoko istripuek baino biktima gehiago eragiten duen. Nago datu-falta ez dela isiltasunaren arrazoi nagusia.

Ematen du hemen inork ez duela bere buruaz beste egiten, emakume bat hil ondoren suizidatzen diren kriminal matxistak salbu. Tabuak ez du zirrikiturik, xehetasunik, errukirik, eta kriminal matxistei bezalako deskalifikazioa egiten zaie gainerako suizidei ere: suizida bat koldar hutsa da, arduragabea, egoista, kriminala bere buruaren. «Errazena egin du!» formula gupidagabearekin ixten da deskalifikazioen kapitulua.

«Ez dut [aukera] horren izena esango, pentsatzen du medikuak, ez dudalako gaixoa markatu nahi [...], ez dut izen hori esango, esaten du gaixoak, bestela abandonatu egingo naute [...], ez dut izen hori esango, esaten du aitak, esaten du amak, ez delako posible, ez da posible, ez da posible!». Piedad Bonnett idazle kolonbiarrak horrela trazatzen du tabuaren zirkulua bere semearen suizidioan oinarritutako Lo que no tiene nombre nobelan.

Tabuak, suizidioa ez izendatzeko setak, eufemismoak baliatzen ditu. Gure tradizioko eufemismoek bi makulu dituzte nagusi: buruaren kontrola galdu izana da bat (buruaz beste egin du!), Jainkoaren kontrako bekatua du oinarri bigarrenak (Jainkoari aurrea / eskua hartu dio!).

Bada, ordea, suizidioaren hautua libreki egiten duenik ere. Arrazoituta. Bere buruaren guztiz jabe izanda: «Nork bere bizitzari amaiera ematea luze edo lasaitasunez hausnartutako erabakia ere bada inoiz [...] eta ez beti depresio edo oinaze jasanezin baten ondorioz», dio Zigor Oleaga kazetariak orain bizpahiru aste Argia astekarian argitaratu zuen Bizitzaren aldeko kantua? erreportajean.

Camusentzat, kontu jakina da, arazo filosofiko bakarra dago benetan serioa: suizidioa. Bizitzaren zentzua da arazo filosofiko bakarraren muina. Eta bizitzak zentzua galtzen badu edo zentzurik ikusten ez bazaio, batek baino gehiagok ez dio logikarik ikusten bizitzen segitzeari ere. Eta bere buruaz beste egitea erabakitzen du. Libreki. Arduraz.

Munilla gotzainaren ustez, posizio hori aipatze hutsak «mendebaldearen gainbehera morala» ilustratzen du. Baina mendebaldean —eta munduan!— beti existitu den posizio bat da. Gizakia gizaki denetik. Sokratesek zikuta hartuta egin zuen bere buruaz beste orain ia hogeita bost mende. Mendebalaren eta munduaren erreferente morala izaten segitzen du.

Suizidioaren aurkako dogmatismoak ez daki zein beste den Gurutz Sarasola Lotsati poeta gazteak hil bezperan idatzi zuen agur-poemako sentimendua: «Ez dakizu zein beste den / barrenean sentitzen dudana».

Suizida batek dakiena daki. Eta dakiena da justu dogmatismoak ez duela bere erabakia eragotziko.

Artikulu osoa hemen: https://www.berria.eus/paperekoa/1918/025/001/2019-01-06/tabuaz_beste.htm