Lan honen helburua da ugalkortasunaren bilakaera eta haren determinatzaileak aztertzea, erakunde publikoek eskura izan ditzaten politika eraginkorragoak eta egokiagoak diseinatzeko garaian. 1990 eta 2022 arteko Jaiotzen Estatistikako datuak eta 1986 eta 2021 arteko edizioetan jasotako Euskal Inkesta Demografikoko (DOB) datuak erabiliz, zehatz-mehatz aztertzen da ugalkortasunak EAEn azken hamarkadetan izan duen bilakaera. Lehenik eta behin, jaiotza-tasaren eta ugalkortasunaren bilakaera berriena deskribatzen da (1991-2022), eta arreta berezia jartzen zaio adinari eta jaiotza-mailari. Bigarrenik, jaiotza-kohortearen araberako ugalkortasun osoaren determinatzaile sozioekonomikoak aztertzen dira: hezkuntza-gradientea, quantumari (hau da, zenbat seme-alaba dituzten norbanakoek) eta tempoari dagokienez (zer adinekin izaten dituzten seme-alabak), bai eta emakumeen eta gizonen arteko aldeak ere. Azkenik, Euskadiko Inkesta Demografikoak duen egiturari esker, ugalkortasun-asmoen eta asmo horien egikaritzeen bilakaeraren azterketa bat eskaintzen da, ulertu ahal izateko zer profil den ohikoena nahi beste seme-alaba izatea lortzen ez duten pertsonen artean. Gero eta gizon-emakume gehiagok nahi adina seme-alaba izatea lortzen ez duten inguruabarrotan, ugalkortasun-portaeren determinatzaileak zein diren ulertzea baita egin beharreko lehen urratsa.

Itsasoa zaintzen duen farozain batek bere largabistetatik begiratzeko gonbita egiten dio irakurleari. Orain txipiroi ipurtargiak, orain marrazo gosetiak, sardina kilikariak, marmoka itsaskorrak eta… Bizargorriren galeoi hondoratua! Baina, ez hori bakarrik, oro ez baita urre. Horrela eginen du irakurleak aurrera, olatu kolpean, hala ur-azalean nola bere sakonera abisaletan itsasoak dituen sekretuak ezagutzen.

Irudi abstraktu eta iradokitzaileen uberan migrazioari buruzko istorio errealista bezain gordina eskaintzen du album honek.

Zer da kriminologia? Ikasketa-gradu bat da? Zertarako balio du? Non egiten du lan kriminologo batek? Duela hamarkada batetik nire atzetik dabiltzan galdera batzuk besterik ez dira. Hain zuzen diziplina honen munduan murgiltzea erabaki nuenetik. Izan ere, kriminologook aitortu behar dugu gure papera gizartean ezezaguna dela. Hori dela eta, lan honek aurkezpen edo lehen hurbilketa bat egiteko helburua dauka, bai Kriminologiako ikasketak egitea erabakitzen duten ikasleei zuzendua, baita, ezjakintasunetik, horrelako zalantza eta galderak planteatzen dituzten herritarrei.

Hala, edukiari dagokionez, gidaliburu honetan, besteak beste, kriminologoaren kontzeptua, funtzioak, aztergaia, teknikak edota historian zehar sortutako teoriak aurkezten dira. Ikuspegi kritiko batetik landuriko eduki, eztabaida, galdera eta adibide praktikoen bidez, diziplina bera eta «krimen» kontsideratzen duguna zalantzan jartzeko helburua du.

Esku artean duzun gidaliburuak, beraz, gidaliburu bat izateaz gain —arlo kriminologikoan euskaraz dagoen lehenengoetarikoa—, etengabe kriminologiaren alorra zalantzan jartzen lagundu eta sustatuko duen tresna izan nahi du. Xede horrek oraindik amaitu gabeko eta hobetzeko moduko zerbait bihurtzen du gure lana.

Ilargia uretan Nafarroako Museoak paisaiaren ikuspegia erakusteko duen nahian du jatorria. Izan ere, gure lurraldean hain jorratuta dagoen gaia da, artista nafarrena, eta Celia Palacio Ochoari egindako enkargua. Komisarioak hiru izaera dituen proiektu bat aurkeztu du: duela urte gutxira arte emakumeen egiletzaren arte-lanak bilduma publikoetan eta panorama artistikoan izan duen presentzia eta ikusgarritasun eskasa konpontzea; garai, diziplina eta proposamen artistiko eta didaktikoak integratzea, ez bakarrik arte plastiko eta bisualen esparruan, baita gogoeta soziologiko eta filosofiko baterako azterketa-material baliotsu gisa ere.

Erakusketak paisaiaren generoari heltzen dio, 1894 eta 1993 bitartean jaiotako 34 artista nafarren (edo Foru Komunitatearekin lotura artistikoak dituztenen) hainbat ikuspegitatik. Hiru artista belaunaldi osatzen dute, eta horien 55 obra erakusten dira.

Guzi-guziak XX. mendekoak dira; izan ere, hainbat ikertzaileri erronkarierarekiko interesa piztu zitzaien, eta hura aztertzeari ekin zioten. Ikertzaile horiek azken hiztunen bila ibili ziren herriz herri, eta, bertze gauza batzuen artean, orain hemen dakartzagunak jaso zituzten.

1999ko martxoaren 24an nire amak bizitzeko oparia egin zidanetik, zezena aurrez aurre izan dut, nolabait zuk ulertzearren, sarritan sentitu naiz Tolosako zezen plazaren erdian biluzik, beldurtuta, urduri eta desafiatzaile. Etengabeko borroka bat izan da gaur arte bizi izan dudana, baina beti jakin dut egoera zailenen zergatia ulertzen, honen inguruan hausnartzen eta noski arrakastatsu ateratzen. Ezaugarri hauek dira gaur gaurkoz oraindik nigan dirautenak, zorionez ez ditut bidean galdu.

Halaber, 2022ko azaroaren 7aren aurretik askoz ezaugarri panpoxo gehiago zerrenda nitzakeen, besteak beste, gizarte honek superwomen moduan ezagutzera eramaten duen emakume garaiezina nintzen. Gaur nekatuta nago, hogei eta bost urte motz eta aldi berean luze hauetan bizitzako egoera muturrenak, garratzenak ezagutu ditudalako. Esango nuke normala dela zenbaitetan haserre, nazkatuta, triste zein deseroso sentitzea. Horregatik, emozio guztiak mahai gainera ateratzeagatik, ekin diot bide honi, pieza guztiak txukunduta, nortasun garaiezin eta batez ere garden bat erakitzekotan.

Hori naiz ni, Aloña Erauskin Mendizabal (@aloederr) sortzetiko kardiopatia bat duen emakume gaztea. Irrikitan nago bizipen honi hasiera emateko, nigatik, niretzat eta zergatik ez, nire egoera berdinean haurtzerotik gaixotasunen bat pairatzen duen edonori laguntzekotan.